Doświadczenia II wojny światowej oraz problemy powstałe w jej wyniku spowodowały, że zaczęto poszukiwać nowych form współpracy międzynarodowej, które zapewniłyby spokój i bezpieczeństwo na kontynencie europejskim. Podstawy do utworzenia powojennej współpracy dał plan Marshalla i powstała w 1947 r. w celu wojennej związków europejskich Organizacja Współpracy Gospodarczej. Program pomocy został zakończony po trzech latach, ale organizacja ta działała nadal jako forum promocji współpracy gospodarczej i swobodniejszego handlu między krajami Europy Zachodniej. Propagatorem i jednym z inicjatorów zjednoczenia Europy był W. Churchill, który w deklaracji wygłoszonej 19.09.1946 roku na Uniwersytecie w Zurychu postulował utworzenie Stanów Zjednoczonych Europy. Idea ta w krótkim czasie zdobyła wielu zwolenników. Z inicjatywy Ruchu Europejskiego, Europejskiego 1984 w Hadze odbył się Kongres Europejski. Uczestnicy Kongresu zaproponowali utworzenie Zgromadzenia Europejskiego i Rady, której celem byłoby przygotowanie etapów integracji europejskiej. W wyniku konferencji haskiej 5.05 1949 została powołana Rada Europy, pierwsza ponadpaństwowa organizacja współpracy międzynarodowej. 

      Rada okazała się jednak instytucją niewystarczającą do urzeczywistnienia idei integracji europejskiej. W ramach tego 9.05.1950 r. R. Schuman, ówczesny francuski minister spraw zagranicznych, przedstawił swój plan utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. W wyniku realizacji tego planu 18.04 1951 r. w Paryżu sześć państw (Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy) podpisało traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. Traktat EWWiS stał się fundamentem dalszej integracji europejskiej. Następne lata przyniosły kolejne próby rozszerzenia współpracy na sferę polityczną i militarną. W 1952 podpisano w Paryżu traktat o ustanowieniu Europejskiej Wspólnoty Obronnej, ale nie wszedł on w życie z powodu zastrzeżeń zgłaszanych przez poszczególne państwa.

      Dzięki efektom gospodarczym EWWiS wzrosło zainteresowanie rozszerzeniem integracji na inne dziedziny gospodarcze. W tym celu podpisano 25.03.1957 traktaty rzymskie. Jeden z nich ustanowił Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG), a drugi Europejską Wspólnotę Energii Atomowej  (EURATOM). Oba traktaty weszły w życie 1.01.1958 roku. W ten sposób doszło do powstania istniejących obok siebie trzech Wspólnot Europejskich w tym samym składzie członkowskim. Podpisanie traktatów rzymskich stało się impulsem do podjęcia ponownej próby stworzenia ogólnych ram politycznych. 31.05.1960 generał de Gaulle przedstawił własną koncepcję przyszłości Europy, odbiegającą od wizji federalistów. Jego zdaniem integracja gospodarcza Europy miała pozwolić odzyskać jej dawne znaczenie jako środka cywilizacji światowej, ale przez nieuchronne powstanie konfederacji, czyli związków państw. Państwa europejskie zachować miały polityczną suwerenność, choć mogły zjednoczyć się gospodarczo. Koncepcja „Europy od Atlantyku po Ural” współgrała z projektem Europy Ojczyzn, który opierał się na gwarancji pełnej suwerenności i niezależności wszystkich państw członkowskich EWG. 10.02.1961 podczas szczytu szfów państw i rządów EWG w Paryżu de Gaulle zaproponował zorganizowanie konferencji międzyrządowej, której celem byłoby przeanalizowanie warunków ewentualnej współpracy dyplomatyczno – politycznej między państwami członkowskimi  Wspólnot.

         Zła koniunktura gospodarcza w drugiej połowie lat 70. wywarła niekorzystny wpływ na proces integracji europejskiej. Zaostrzyły się ujawnione w łonie Wspólnot trudności strukturalne. Doszło do poważnych kłopotów budżetowych, kryzysu wspólnej polityki rolnej, uwidoczniła się niedoskonałość wspólnych instytucji. Trudności te usiłowano rozwiązać we wczesnych latach 80. Na szczycie w 1980 roku udało się zlikwidować impas w sprawach związanych z rolnictwem i budżetem, a także powołano dwa komitety zajmujące się reformami: komitet do spraw instytucjonalnych i komitet do spraw narodów Europy. Opracowały one raporty dotyczące zintegrowanego rynku wewnętrznego, a drugi doprowadzenie do powstania Europy obywateli.

         Wraz z powiększaniem się Unii Europejskiej i perspektywą dalszego pogłębiania integracji europejskiej o kraje Europy Środkowo – Wschodniej pojawiła się konieczność wewnętrznej reformy instytucjonalnej UE. Traktat z Maastrich nie zapewnił zadowalającej realizacji wszystkich regulacji, dlatego też szefowie państw i rządów już w 19991 uzgodnili zwołanie konferencji przeglądowej mającej na celu rewizję TUE. Efektem zwołanej konferencji międzyrządowej było podpisanie Trakatu Amsterdamskiego 2.10.1997. Podstawowe cele zawarte w traktacie to: wzmocnienie federacyjnego charakteru UE, wzmocnienie obywatelstwa europejskiego, reformy instytucjonalne UE. Traktat mówi także o stopniowym ustanowieniu sfery wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, zawiera dypozycje dotyczące współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych, wprowadza nowe zapisy m.in. na temat zatrudnienia, polityki socjalnej, ochrony środowiska.

         Podczas spotkania w Kolonii w czerwcu 1999 rada europejska zapowiedziała zwołanie kolejnej konferencji na początku 2000 celem rozwiązania problemów instytucjonalnych, które pozostawiono otwarte w Amsterdamie, a które niezbędne są do zagwarantowania instytucjonalnego przygotowania Unii do przyjęcia nowych członków. Główne reformy przyjęte na szczycie UE w Nicei i zawarte w końcowym traktacie skupiają uwagę przede wszystkim na kształcie i składzie KE, nowym podziale głosów ważonych w Radzie Europejskiej oraz rozszerzeniu zakresu decyzji podejmowanej kwalifikowaną większością głosów. Przewidziano także dalszą debatę na temat przyszłości UE. Deklaracja w tej sprawie została przyjęta na szczycie UE w Laeken (14 – 15.12.2001).